Nhiều xác ướp Kabayan có hình xăm bao phủ. (Ảnh: Alexis DUCLOS/Gamma-Rapho).

Rải rác trên khắp vùng đồi núi Kabayan ở Philippines là hàng chục "xác ướp lửa" nằm nguyên tại chỗ mấy trăm năm. Được gọi là meking bởi người dân địa phương, những thi thể bảo quản nguyên vẹn này là tổ tiên cổ đại của người bản xứ Ibaloi, tuy nhiên, giờ đây thay đổi môi trường đang đe dọa phá hủy các xác ướp thiêng liêng, IFL Science hôm 24/1 đưa tin.

Tên gọi "xác ướp lửa" bắt nguồn từ quá trình bảo quản thi thể. Dù phương pháp ướp xác chính xác chưa bao giờ được ghi lại và hiện nay đã thất truyền, giới nghiên cứu cho rằng meking được hun khói trong thời gian dài, dẫn tới trạng thái bảo quản cực tốt. Xác ướp sau đó đặt trong hang động trên những đỉnh núi cao nhất vùng Benguet. Ở độ cao gần 3.000 m, điều kiện lạnh trên núi góp phần bảo vệ thi thể khỏi xuống cấp và phân hủy, dù biến đổi khí hậu và sự can thiệp của con người đang khiến một số xác ướp nhiễm nấm mốc và côn trùng.

Hàng chục xác ướp lửa tồn tại từ 150 - 200 năm trước ở Kabayan có thể bị phá hủy bởi biến đổi khí hậu và tác động của con người.

Trong nỗ lực bảo quản meking, nhóm nghiên cứu đến từ Đại học Melbourne lắp đặt thiết bị theo dõi môi trường ở một số hang động chứa xác ướp cổ đại. Điều này sẽ cho phép các nhà khoa học theo dõi thay đổi về độ ẩm và nhiệt độ trước khi quyết định biện pháp tốt nhất để bảo vệ xác ướp. Dù nhóm nghiên cứu hy vọng có thể bảo vệ xác ướp lửa an toàn trong tương lai, các chuyên gia khác vẫn tìm cách xâu chuỗi lịch sử của chúng. Do bí mật quá trình ướp xác Kabayan chỉ được truyền miệng, tập tục truyền thống này không có người tiếp nối khiến nhiều chi tiết bị thất lạc.

Ví dụ, không ai biết có bao nhiêu xác ướp tồn tại và hang động chứa thi thể nằm ở đâu. Giới nghiên cứu cũng không rõ tập tục bắt đầu như thế nào và khi nào, dù giai thoại ở địa phương cho thấy người đầu tiên trở thành xác ướp lửa là một tù trưởng ở thế kỷ 12 tên Apu Anno. Tương tự nhiều xác ướp lửa khác, thi thể của Apu Anno được bảo quản hoàn hảo đến mức vẫn có thể nhìn rõ những hình xăm bao phủ cơ thể ông. Bị trộm khỏi nơi yên nghỉ năm 1918, xác ướp tù trưởng sau đó trải qua cuộc diễu hành ở Manila trước khi chuyển tới một cửa hàng đồ cổ, sau cùng được trả về Ibaloi năm 1999.

Tuy nhiên, hiện nay xác ướp của Apu Anno chứa đầy bào tử nấm và nằm trong hang động mà cộng đồng không thể tiếp cận. Gần đây, các nhà nghiên cứu không thể tính chính xác niên đại xác ướp của Apu Anno, dù kết quả kiểm tra bằng đồng vị carbon với các xác ướp lửa khác cho thấy chúng có niên đại 150 - 200 năm.

Các nhà khoa học suy đoán thi thể được buộc vào vật cố định gọi là "ghế chết" trong khi làm sạch bằng nước muối và sấy khô bằng khói bốc lên từ thảo dược đốt cháy. Không ai biết chắc chắn người cổ đại sử dụng cây cỏ nào, dù một số người bản xứ lớn tuổi chia sẻ nhiều nguyên liệu, bao gồm loại cây địa phương tên Embelia philippinensis được lựa chọn cẩn thận dựa trên đặc tính kháng khuẩn.